Orde Scheppen

In mijn zoektocht naar de randvoorwaarden waaraan de methodieken van Lean Manufacturing onderhevig zijn, was mijn eerste stap het lezen van Philip Ball’s Critical Mass. Hierin wordt een overzicht gegeven van de pogingen die zijn ondernomen om beschrijvingen te vinden voor de samenhang tussen de verschillende ontwikkelingen waaraan wij dagelijks worden blootgesteld. Ball laat zien dat het in de menselijk aard ligt om voor allerlei dagelijkse verschijnselen wetmatigheden vast te stellen. Door de kennis over die wetmatigheden kan tegenwoordig met behulp van computers bijvoorbeeld het gedrag van mensenmassa’s worden voorspeld, maar ook de groei van grote steden of het moment dat een sociaal verschijnsel plots zal oplaaien of juist verdwijnen.

Met behulp van de wetmatigheden zijn scenario’s op te stellen die leiden tot situaties die onwenselijke zijn. Na het verkrijgen van inzicht in de wetmatigheden zullen er gedragsregels kunnen worden opgesteld die moeten voorkomen dat deze onwenselijke uitspattingen zullen ontstaan. Hiermee doen de politieke filosofie en sociologie hun intrede in het werk van Ball. Hij laat zien welk historisch gedachtegoed onze huidige maatschappij heeft gevormd en welke aspecten bepalend kunnen zijn in het gedrag van mensen onder geconditioneerde omstandigheden.

In het Nationaal Architectuur Instituut te Rotterdam loopt momenteel de tentoonstelling ‘Stad van Nederland’. De entree naar de tentoonstellingszaal plaats de bezoeker in een stereotype plaatje van de Hollandse natuur: grasland met koeienvlaaien omzoomt door rietkragen en slootjes. In de verte gloort de imposante skyline van de grote stad.

Eenmaal binnen wordt aan de hand van dialogen tussen de bewoners –via de audiotoer– bij maquettes van diverse architectonische kunstwerken de impact van deze gebouwen voelbaar. Het zijn leuke weetjes, maar het blijven opzichzelfstaande elementen die niet in de context van de stad staan. De stedenbouwkundige inpassing komt niet echt aan de orde.
Veel indrukwekkender wordt het na de passage van het nu: in een futuristisch landschap van witte volumes wordt een projectie gegeven van alles wat nog komen gaat. Niet alleen de getoonde toekomstvisie maakt indruk, ook de installatie zelf is bewonderenswaardig. De projecties zijn werkelijk overal! Via de spiegelwand lijk je er helemaal in opgezogen te worden.

Of het zover komt als wordt getoond is een kwestie van afwachten. Naast deze huidige toekomstvisie presenteert het NAI ook historische hoogtepunten in de Schatkamer. Eén van die hoogtepunten is het werk ‘Chaos en Orde’ van architect Hendrik Wijdeveld. In de periode 1920-1927 ontwikkelde hij een stedenbouwkundig plan voor Amsterdam.
Het plan vind ik bijzonder omdat het twee toekomstbeelden schetst. Enerzijds een pessimistisch beeld dat het gevolg is van de ongebreidelde groei van de stad waarbij op basis van historische inzichten de stad geen verbinding meer heeft met de groene omgeving, anderzijds een optimistisch beeld van een even snel groeiende stad die door menselijke ingrijpen –in de vorm van groene radiale stroken die de bebouwde omgeving doorsnijden– het contact met het buitengebied blijft behouden.

Maar als je goed kijkt zie je dat ook het historische hart van de stad afhankelijk van het scenario een andere transformatie ondergaat. Het lijkt er dus op dat het plan zich niet alleen beperkt tot de nieuw aan te leggen wijken…

Speelt een dergelijk sentiment mogelijk ook bij LEAN transformaties? Gaat het werkelijk alleen maar om het invoeren van nieuwe werkmethoden die de kwaliteit en concurrentiepositie verbeteren?