Vlieg met me mee!

Het lijkt de afgelopen tijd weer zeer sterk op te spelen en zelfs over en weer. En ik vraag me toch echt af of het enige toegevoegde waarde heeft. Ik bedoel, waarom zou je zoveel tijd steken in het overtuigen van een ander als je zelf eigenlijk geen haar beter bent, maar dan op een ander vlak. Hoe komt het toch dat de mens zich keer op keer laat verleiden om deelgenoot te worden van een collectieve hysterie?

De hysterie is op zich al een poging om onverklaarbaar gedrag een plekje te geven. Wikipedia meldt dat het begrip zijn oorsprong heeft bij de grondlegger van de westerse geneeskunst, Hippocratus. In zijn tijd, zo kan er worden gelezen, had het begrip vooral betrekking op het gedrag van vrouwen. Meer recent is het begrip ook door Freud en zijn tijdgenoten gebruikt om klaarblijkelijk een bepaalde onrust die zij, de onderzochte vrouwen, ervaren van een oorzaak te voorzien.

Ik kan een heleboel zaken bedenken waar ik onrustig van zou kunnen worden. De gedachte aan bijvoorbeeld hevige turbulentie tijdens de vliegreis die ik noodzakelijker wijs moet maken om met vakantie te kunnen gaan, heeft op mij zo’n uitwerking. Ook het idee dat ik vanaf de afslagplaats het golfballetje eerst over het water moet zien te krijgen, maakt mijn uiteindelijke swing onrustig waardoor mijn angst waarheid wordt: Met een zielig boog plonst mijn bal tussen het eendenkroos.

De remedie tegen mijn onrust is in boven genoemde situaties hetzelfde: zorg dat je hoofd niet gevuld kan raken met het beeld dat je niet aanstaat. Voor de turbulentie heb ik bijvoorbeeld nu een mooi alternatief: op vakantie met de auto. Iets wat ik toch altijd al deed, maar pas vanaf een punt op de aarde ver van waar ik woon en niet bereikbaar met andere vormen van sneltransport. In feite dus maar een kleine aanpassing in mijn normale doen en laten.
Op de golfbaan is het echter een ander verhaal. Het is zeer ongebruikelijk, zo niet erg onsportief, om de waterhindernis te laten voor wat die is. Wel kan en mag je proberen een slag te maken waarbij je om het water gaat. Dit heeft als consequentie dat je elke hole met een waterhindernis minimaal 1 extra slag moet maken en je scores onnodig zullen tegenvallen in vergelijking met de andere spelers.
Ontwijken van de hinderlijke situatie of ontkennen van het onderliggende probleem is dus niet in alle gevallen een goede optie. Tenzij je natuurlijk wil aanvaarden dat je altijd verliest of geen kennis op zal doen in een andere omgeving of cultuur.

Maar hoe zit het dan met het vieren van een volksfeest of de confrontatie met een afwijkende mening? Hoe kunnen die een dermate grote onrust veroorzaken dat bijna een hele samenleving er van op zijn kop komt te staan?

Tussen de onrust en de gedachte moet een verbindende schakel zijn ontstaan die een vechtreactie oproept om de vervelende associaties te bestrijden. Wie in plaats daarvan prettige associaties heeft bij dezelfde gedachte zal met een glimlach op het gezicht de ervaring ondergaan.
Mijn weerzin tegen turbulentie is ontstaan tijdens mijn derde of vierde vliegreis. Het was een relatief korte vlucht van Amsterdam naar London met als dat verschil dat het weer die dag regenachtig was. Het relatief kleine toestel vloog de 50 minuten dat de vlucht duurde constant door de wolken waardoor er, ter oriëntatie, geen zicht naar buiten mogelijk was.
Het vervelende van een wolk is dat er grote verschillen in dichtheid – meer of minder grote hoeveelheden waterdruppeltjes – kort achter elkaar voorkomen en de lucht afwisselend meer of minder snel stijgt. Het vliegtuig dat niets anders doet dan zich aanpassen aan het wisselende krachtenspel dat er binnen een wolk afspeelt, danst op de voortrazende lucht zonder enige geruststellende cadans. Rationeel – zeker met mijn technische achtergrond – helemaal verklaarbaar, maar toch… een vliegtuig blijft mensen werk.

Het bovenstaande verhaal is de oorsprong van mijn weerzin tegen het maken van een vliegreis. Wanneer ik dat verhaal vertel is de reactie in heel veel gevallen er één van onbegrip. Vliegen is toch immers de meest veilige vorm van transport! Om het verhaal meer ballast te geven ben ik naar andere argumenten gaan zoeken die moeten aantonen dat vliegen helemaal niet zo leuk is als iedereen maar beweerd.
Het romantische idee dat het reizen per vliegtuig chiques is waarbij je als passagier met alle egards wordt ontvangen, is iets uit lang vervlogen tijden. Het proces waaraan je wordt onderworpen geeft mij het gevoel dat de luchthaven nu juist niet de passagiers als klant ziet. Je gaat van rij naar rij, je zit uren gevangen in een transitruimte en om überhaupt aan boord van een vliegtuig te mogen komen wordt elke vorm van privacy je tegenwoordig ontnomen. En waarom?

Dit is mijn verhaal tegen het vliegen dat ik zelf bij herhaling aan den lijve heb ondervonden. Het is een nieuw verhaal, dat ik weer zal ondervinden wanneer ik niet de keuze heb om op een andere manier te reizen dan met het vliegtuig. Het verhaal zal worden aangevuld met meer opmerkelijke ervaringen, ervaringen van mijzelf en misschien zelfs wel van sympathiserende medereizigers. Maar gaat dit verhaal iets veranderen? Ik denk het niet. Ik ben er namelijk niet van overtuigt dat mijn belangen zwaarder zullen worden gewogen dan de belangen van wat zich de luchtvaartindustrie noemt.

Dat brengt me terug bij de eerdere vraag hoe een volksfeest of een afwijkende mening zoveel onrust kunnen veroorzaken. In de documentaire ”Zwart als Roet” laat Sunny Bergman zien wat het vereren van een legendarische figuur heden ten dage te weeg brengt. De documentaire laat de reacties zien van wij Nederlanders, voor en tegen, maar ook de reacties op een experiment uitgevoerd in Groot-Brittanië. Vooral de reacties vanaf de andere kant van de Noord Zee die allemaal heel erg afkeurend van toon waren, vond ik zeer schokkend.
Kennelijk is aangedaan onrecht, in de vorm van vrijheidsberoving, deportatie en tewerkstelling, overerfelijk en roepen verhalen over die geschiedenis bij sommigen onder ons nog steeds onprettige gevoelens op, zowel bij de erfgenamen van de onderdrukten en die van de onderdrukkers. Op vergelijkbare wijze loop je bij het uiten van een mening nog steeds het risico met terugwerkende kracht een belediging te maken. Interessant om te achterhalen is nu waarom die oude verhalen nog steeds verteld worden en daardoor die keer op keer reden zijn tot twist of erger.

Zou de tijd juist niet alle wonden kunnen helen wanneer het verleden daar wordt gelaten waar zij thuis hoort?